Święte Miejsce, Parafia pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika

Według tradycji w II połowie XVII w. na koronie lipy we wsi Bartny Borek, nazywanej Świętym Miejscem, trzem dziewczynkom-pastuszkom miała objawić się Matka Boska. W pobliżu lipy znajdowała się studnia, której woda posiadała szczególne właściwości. W miejscu objawienia od XVII w. była dość duża, drewniana kaplica w lesie należącym do dóbr Bartniki, fundowana przez familię Zielińskich, do której ściągali na modlitwę pielgrzymi. Początkowo biskup płocki Andrzej Chryzostom Załuski zabronił odprawiania w kaplicy nabożeństwa, natomiast nowe odpusty dla tego miejsca zyskał nieznany z imienia pielgrzym w Rzymie, co potwierdził biskup płocki Antoni Sebastian Dembowski. Duszpasterstwo prowadziło zatem duchowieństwo z Przasnysza. W 1753 r. wspominana jest kaplica w Bartnym Borku i dom pustelnika.

Parafię Święte Miejsce pw. św. Stanisława, biskupa i męczennika, erygował 12 września 1908 r. biskup płocki Apolinary Wnukowski herbu Jastrzębiec, wydzielając jej teren z parafii przasnyskiej i płoniawskiej. Pierwszym proboszczem parafii został ks. Stanisław Brudziński, który pobudował plebanię (1910-1911), organistówkę i wszystkie budynki gospodarcze. Drewno na plebanię podarował Książę Czartoryski z Krasińca. W czasie I wojny światowej w plebanii kwaterował przez kilka tygodni sztab wojskowy. Cmentarz parafialny został założony niedługo po powstaniu parafii. Aby uniknąć represji ze strony władz carskich, proboszcz wyjechał na kilka dni z parafii. W tym czasie z ofiar rodziny Kobylskich została ufundowana ambona. W czasie I wojny światowej wschodni szczyt świątyni został pocięty kulami. Podczas II wojny światowej dzięki obecności ks. Jana Radomskiego kościół przez cały czas okupacji był otwarty i odprawiane były nabożeństwa. Sam budynek kościelny doznał uszkodzeń od strony zachodniej od uderzenia bomby.

Po zakończeniu działań wojennych proboszczem został ks. Stanisław Kowalczyk, który przystąpił wraz z parafianami do remontu i przebudowy kościoła: prezbiterium powiększono o 6 m, sufit przerobiono na sklepienie beczkowe. W kolejnych latach, staraniem ks. Edwarda Czajkowskiego, kościół został pomalowany, a ołtarze wyzłocone. Duże prace remontowe i restauracyjne świątyni podjął wraz z parafianami od 1980 r. ks. Jan Pakieła: budynek został podniesiony i ustawiony na kamiennym fundamencie, zmieniono oszalowanie zewnętrzne, wymieniono całą więźbę dachową łącznie z wieżą, a wewnątrz dano nowy wystrój w drewnie. Kościół został pokryty blachą ocynkowaną. W 1981 r. wyremontowano organy, przeprowadzono całkowitą elektryfikację, radiofonizację oraz usprawniono instalację alarmową. Odnowiono zabytkowe obrazy oraz sprawiono w 1983 r. 30 nowych ławek dębowych. W 1982 r. została wybudowana nowa plebania. W 1983 r. zostały pobudowane wokół kościoła stacje różańcowe z obrazami, zaś w latach 90-tych XX w. została wzniesiona nowa drewniana dzwonnica. Na placu przy kościelnym w 2002 r. pobudowano z kamienia polnego stacje Drogi krzyżowej. Staraniem ks. Marka Makowskiego i parafian wykonano nową zakrystię i nagłośnienie, nowe stalle w prezbiterium i przeprowadzono remont 7-głosowych organów o trakturze mechanicznej i pneumatycznej, wykonanych w 1904 r. przez Marcelego Alińskiego z Warszawy, przebudowanych w 1965 r. przez Zygmunta Kamińskiego z Warszawy. Ks. Jacek Daszkowski przy wsparciu parafian kontynuuje dzieło renowacji kościoła i obiektów parafialnych, m.in.: ustawiono nowe kapliczki różańcowe wokół kościoła, wykonane przez rzeźbiarza Mariana Gluglę z Zakopanego. W kościele znajdują się ponadto: ołtarze boczne Matki Boskiej Różańcowej i Serca Jezusowego, a na zewnątrz zabytkowa rotunda z XVIII w. oraz pomnik św. Jana Pawła II i kard. Aleksandrea Kakowskiego, urodzonego w Dębinach na terenie parafii.

W latach 1982-1987 ks. Jan Pakieła wraz z parafianami wybudował kościół filialny pw. św. Maksymiliana Kolbego w Lipie według projektu architekta Stanisława Leona Marzyńskiego z Warszawy, pod nadzorem inż. Jerzego Bigoszewskiego z Warszawy. Kościół konsekrował 9 sierpnia 1987 r. biskup pomocniczy Jan Wosiński. W 2003 r. malowidła we wnętrzu kościoła wykonał Bogumił Kowalski z Gdańska.