Rypin, Parafia pw. Trójcy Świętej

Pierwsza wzmianka o Starorypinie, dawnym grodzie, oddalonym od dzisiejszego Rypina o około 3 km, zawarta jest w dokumencie mogileńskim z 1065 r. Tam prawdopodobnie znajdowała się pierwsza świątynia pw. św. Wojciecha. Dn. 24 czerwca 1345 r. książę łęczycki Władysław lokował miasto na nowym miejscu, a wkrótce potem ufundował kościół pw. św. Trójcy. Nie wiadomo dokładnie kiedy nastąpiło przeniesienie praw parafialnych z kościoła NMP i św. Piotra i Pawła w Starym Rypinie na kościół Świętej Trójcy w Nowym Rypinie.

Możliwe, że obecny, murowany z cegły, jednohalowy gotycki kościół powstał jeszcze w XIV w., w latach 1340-1349 gdyż ok. 1400 r. biskup płocki Jakub z Korzkwi erygował w nim ołtarz Bożego Ciała. Pierwszy wzmiankowany w 1348 r. proboszcz to Wojsław. Data konsekracji świątyni nie jest znana. W XVI w. wzniesiono boczną kaplicę, w której znajduje się ołtarz Ukrzyżowania. Wielokrotnie naprawiany obiekt przetrwał do naszych czasów. Ma on drewniany, kolebkowy sufit wykonano w 1821 lub 1825 r. Chrzcielnica i ambona rokokowa z XVIII w. Główny ołtarz z 1938 r. z obrazem Matki Bożej, na zasuwie obraz Świętej Trójcy, nad nim obraz św. Andrzeja Boboli, po bokach figury: św. Wojciecha i św. Stanisława Ołtarze boczne zbudowano w I połowie XIX w.: (1) Matki Boskiej Różańcowej i św. Barbary; (2) św. Antoniego z Dzieciątkiem, a na zasuwie obraz św. Walentego. Część prezbiterialna wydzielona tęczą, złożoną ze słupów dźwigających odcinki gzymsów, krzyż na belce tęczowej pochodzi z XVI w. Polichromię wykonał w 1932 r. Władysław Drapiewski. Wokół kościoła mur, zbudowany w 1839 r., z fragmentami dawnego muru miejskiego; w narożniku południowo-zachodnim neogotyckie brama i dzwonnica. Organy 22-głosowe z trakturą elektro-pneumatyczną wybudował Włodzimierz Truszczyński z Warszawy, poświęcono je 9 grudnia 1979 r.; remontowane w 2015 r. przez Józefa Mossakowskiego z Grudziądza.

W latach 2002-2015, staraniem ks. Tadeusza Zabornego i wiernych, w kościele parafialnym została przeprowadzona renowacja ambony, ołtarzy bocznych, organów oraz części zabytkowej elewacji, a w prezbiterium umieszczono nowe ławy. Prace konserwatorskie i remontowe były wówczas dokonane także w kaplicy pw. św. Barbary i w kaplicy cmentarnej. Następny proboszcz ks. Andrzej Krasiński podjął wraz z parafianami w latach 2017-2020 renowacji części górnej ołtarza głównego i części zabytkowej elewacji, tabernakulum, ołtarza głównego i belki tęczowej oraz wymiany dachu na rypińskiej świątyni. W tym czasie został też położony nowy chodnik na Placu Ducha Świętego i zainstalowano na nim 14 głazów z wyrytymi ikonami stacji Drogi Krzyżowej.

W II połowie XVI w. Rypin posiadał trzy kościoły. W wewnętrznej części miasta otoczonej murami znajdował się kościół Świętej Trójcy. Za rzeką, poza murami miasta, na przedmieściu Piaski, w latach 1348-1350 zlokalizowany został przeniesiony ze Starego Rypina kościół pw. Świętego Ducha, zbudowany przez kanoników Grobu Bożego nazywanych w Polsce bożogrobcami lub miechowitami. Prepozyturę św. Ducha obsługiwali bożogrobcy do 1819 r. Na jej miejscu wznoszono kolejno kilka drewnianych kościołów. Pierwszy rozebrano ok. 1680 r., drugi spłonął wkrótce potem; odbudowano go w 1713 r., a konsekracji dokonał biskup płocki Ludwik Bartłomiej Załuski w 1715 r. Przebudowany w 1826 r. przetrwał do II wojny światowej, kiedy w 1941 r. niemieckie władze okupacyjne nakazały rozebranie tego kościoła. Obecnie na tym miejscu zbudowany jest pomnik poświęcony bożogrobcom. Trzecim obiektem był kościół św. Wojciecha, który spłonął około 1605 r. W miejsce spalonego kościoła zbudowano kaplicę św. Barbary, która przetrwała do naszych czasów. Około 1680 r. odbudował mieszczanin Zwierzchowski. Na początku XIX w. rozebrano ją, a nową, drewnianą, wzniesiono w 1850 r., po czym odnowiono w 1906 r. Niewielka kaplica ma konstrukcję zrębową, jest oszalowana i umocniona podmurówką. Po usunięciu nauki religii ze szkół w 1953 r. kaplicę Świętej Barbary zaadaptowano na punkt katechetyczny. Gdy utworzono parafię pw. św. Stanisława Kostki, w 1982 r. kaplica stała się tymczasową świątynią nowo utworzonej parafii. Kolejny kościół szpitalny pw. NMP oraz św. św. Piotra i Pawła w Starorypinie ufundowany został na pocz. XIV w. Biskup Florian Laskary przekazał go bożogrobcom w 1324 r. W 1323 r. książę Władysław bogato go uposażył, ponieważ zakonnicy utrzymywali szpital miejski. W połowie XVII w. murowany kościół został zniszczony; odbudowano go dopiero na początku XVIII w. wraz z drewnianą kaplicą Matki Bożej. Nabożeństwa odprawiano w nim raz w roku do 1777 r.; ok. 1800 r. obiekt rozebrano. 

Kaplicę św. Marii Magdaleny fundowali za miastem mieszczanie rypińscy ok. 1350 r. Była ona zapewne drewniana, toteż wkrótce uległa zniszczeniu; brak o niej wzmianek w późniejszych źródłach. Prawdopodobnie w XV w. powstała drewniana kaplica dworska pw. św. Anny, którą obsługiwał kapelan, utrzymywany przez kolejnych właścicieli wsi. Kaplica istniała do końca XVIII w., chociaż od 1777 r. już nie odprawiano w niej nabożeństw. Od sierpnia 2003 r. na terenie parafii zamieszkują Siostry ze Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej.

Oprócz kościoła katolickiego znajduje się w Rypinie neogotycka świątynia ewangelicka, zbudowana w latach 1882-1888, w której nabożeństwa odprawia pastor dojeżdżający z Brodnicy. 20-głosowe organy firmy Gebruder Walter, op. 168, o trakturze mechanicznej.