Pułtusk, Parafia pw. Świętego Jana Pawła II

Biskup płocki Andrzej Noskowski sprowadził do Pułtuska jezuitów, tworząc 1 stycznia 1566 r. kolegium, dla uposażenia którego przeznaczył trzy wsie: Boszewo, Wólkę i Szelków oraz budynek gmachu szkoły przy murze miejskim. Już w czerwcu 1566 r. rozpoczęto prace nad budową świątyni, której konsekracja pw. Świętej Trójcy odbyła się 21 października 1585 r.; została ona przebudowana w 1664 r. Kolegium stało się miejscem kształcenia wielu członków rodzin szlacheckich, a nawet królewskich. W czasie potopu szwedzkiego kolegium i kościół zostały zniszczone, a funkcjonowanie zostało przywrócone dopiero w 1675 r. 

W 1688 r. położono kamień węgielny pod obecna świątynię św. Apostołów Piotra i Pawła, a główne prace ukończono w 1702 r. Powstała trójnawowa świątynia na planie prostokąta, z zachowaniem układu bazylikowego. W budowę zaangażowani byli: malarz i dekorator Adam Kazimierz Delamars, murarz i budowniczy Kazimierz Piotrowski, rzeźbiarz i stolarz Jakub Pfiger. Konsekracji dokonał biskup płocki Ludwik Bartłomiej Załuski herbu Junosza 24 sierpnia 1718 r. W latach 1827-1828 gruntowny remont przeprowadzono pod kierunkiem Józefa Borettiego i Wacława Ritschla. Duże zniszczenia kościoła przyniósł pożar z 21 lipca 1875 r., gdy spłonęło niemal całe wyposażenie i księgozbiór. Podczas odbudowy w latach 1875-1880 obniżono kalenicę dachu, wzmocniono szczyty i zbudowano nowy chór muzyczny. Kolejne zniszczenia przyniosły działania II wojny światowej, po której nie podjęto decyzji o odbudowie wież. Remont przeprowadzono w latach 1948-1950 oraz 1994-1996.

Kościół jest w stylu barokowym, zwrócony prezbiterium ku zachodowi, murowany z cegły, otynkowany, po obydwu stronach prezbiterium dwie kaplice. Ołtarz główny z 1911 r. z elementami ołtarza z 1881 r.; w polu głównym XIX-wieczny obraz NMP w otoczeniu aniołów autorstwa Wojciecha Gersona; tabernakulum z rzeźbą pelikana, wykonane przez Antoniego Zakrzewskiego. W zwieńczeniu ołtarza grupa Ukrzyżowania, bo bokach św. Joachim i Anna nauczający, Maryję, zaś w strefie wysokiego cokołu rzeźby świętych Piotra i Pawła z 1881 r. z fabryki Karola Juliusza Mintera. Ambona z ok. 1880-1890 r. wykonana przez Antoniego Zakrzewskiego. Ołtarze boczne neobarokowe z 1 ćw. XX w., poświęcone: św. Teresie od Dzieciątka Jezus (obraz Leona Drapiewskiego); św. Józefowi z Dzieciątkiem; NMP Niepokalanej; św. Benedyktowi, Przemienieniu Pańskiemu i św. Rochowi. W bocznych kaplicach: neobarokowe ołtarze w końca XIX w. z obrazami: Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Jana Pawła II. W prezbiterium obraz św. Stanisława Kostki z 1899 r. autorstwa Ignacego Stelmaskiego. Na ścianach liczne epitafia, upamiętniające zasłużonych dla kolegium jezuickiego oraz jego słynnych absolwentów, m.in. św. Andrzeja Bobolę, Jakuba Wujka, Piotra Skargę, Macieja Kazimierza Sarbiewskiego.

Po kasacie jezuitów w 1773 r. kolegium i kościół znalazły się pod zarządem Komisji Edukacji Narodowej, zaś w 1781 r. zostały one przekazane benedyktynom, którzy przenieśli się z Płocka do Pułtuska. Zakonnicy pozostali przy kościele do 1864 r., a kościół stał się własnością parafii kolegiackiej. W dawnym kolegium mieści się obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Piotra Skargi.

Parafię pw. św. Jana Pawła II erygował biskup płocki Piotr Libera 21 czerwca 2011 r. W ostatnich latach staraniem ks. Sławomira Andrzeja Stefańskiego i parafian zostały wymienione okna i drzwi w świątyni, odnowiono zakrystię, a także przeprowadzono renowację elewacji frontowej i zakrystii. Dn. 17 czerwca 2016 r. biskup pomocniczy Mirosław Milewski poświęcił nowy ołtarz i ambonę. W 2018 r. obchodzono 300-lecie konsekracji kościoła.