Przasnysz, Parafia pw. św. Stanisława Kostki

Do Przasnysza bernardynów sprowadził Paweł Kostka, chorąży ciechanowski, brat św. Stanisława Kostki. Dn. 27 października 1586 r. uzyskał on od papieża Sykstusa V pozwolenie na sprowadzenie zakonników i przekazał im na tymczasową siedzibę, chylący się ku ruinie, kościół św. Jakuba wraz z poszpitalnym budynkiem. Paweł Kostka od razu przystąpił do budowy okazałego, murowanego kościoła i klasztoru. Jednonawowy kościół otrzymał styl późnego gotyku. Uroczyste wprowadzenie bernardynów do Przasnysza miało miejsce 25 listopada 1588 r. Przed 1607 r. z funduszów Elżbiety Mostowskiej, skarbnikowej ciechanowskiej, dobudowano do kościoła od strony południowej kaplicę św. Anny. Kościół otrzymał wezwanie św. Jakuba i św. Anny. Jednopiętrowy klasztor ukończono w 1637 r. Miedzy klasztorem, a prezbiterium stanęła okazała wieża. Niewykończony całkowicie kościół został poświęcony w 1620 r., a w 1635 r. konsekrowany przez sufragana płockiego Stanisława Starczewskiego. Prace wykończeniowe przy kościele ciągnęły się aż do 1671 r. W 1790 r. bernardyni założyli przy klasztorze, cieszącą się renomą, szkołę męską, złożoną z trzech klas. Bernardyni w Przasnyszu przebywali do 1864 r., zostali wypędzeni z miasta przez władze rosyjskie za pomoc powstańcom styczniowym. Obiekt przekazano w administrację Walerianowi Wojciechowskiemu, jedynemu zatrzymanemu w Przasnyszu bernardynowi, a po jego śmierci przeszedł on w ręce księży świeckich. W czasie I wojny światowej obiekty te były wielokrotnie niszczone. Od 1916 r. prace konserwatorskie przy nich prowadzili z ramienia Opieki nad Zabytkami Przeszłości Kazimierz Skórewicz i Kazimierz Tołłoczko.

W 1923 r. kościół i klasztor otrzymało Zgromadzenie Męki Jezusa Chrystusa – pasjonistów. Kontynuowali oni odbudowę kościoła i klasztoru ze zniszczeń wojennych. W czasie II wojny światowej część zakonników wywieziono do obozu w Działdowie i tam ich zamordowano. Niemcy kościół zamienili na spichlerz, a budynki klasztorne na szpital i więzienie. Rozebrali też zabytkowe ogrodzenie z XVIII w. i kapliczkę, rotundę św. Wawrzyńca z 1615 r. 

Ołtarz główny nowy, z dużym krucyfiksem i malowanymi postaciami Matki Bożej i św. Jana Apostoła, ufundowany w miejsce starego, przeniesionego w 1930 r. do Czernic Borowych. Z bocznych ołtarzy zachowano na ścianach przy prezbiterium obrazy: św. Anny Samotrzeć z II połowy XVII w. w sukienkach z blachy z cechą imienną N.B. Mikołaja Broelmanna; obraz św. Wawrzyńca, obraz Serca Jezusowego i św. Marii Magdaleny (mal. Kazimierz Kwiatkowski, 1953 r.). 17-głosowe organy o trakturze pneumatycznej zbudowała w 1949 r. firma Kruszewskich z Warszawy. 

Po wojnie kościół był wielokrotnie remontowany. Parafia została erygowana dekretem z dn. 18 września 1982 r. przez biskupa płockiego Bogdana Mariana Sikorskiego; dekret wszedł w życie dn. 26 września 1982 r. 

W latach 1950-1953 witrazże wykonał Stanisław Powalisz. Kościół był odremontowany w latach 1952-1953 ozdobiony polichromią według projektu Jerzego Hoppena i Kazimierza Kwiatkowskiego. Prace renowacyjne przy polichromii prowadził Edward Pluciński z Łodzi w 1985 r.

Kościół jest miejscem kultu Matki Bożej, zwłaszcza w czasie oktawy uroczystości Niepokalanego Poczęcia NMP. Obraz słynący łaskami ukoronowany został koronami papieskimi 18 września 1977 r. przez biskupa płockiego Bogdana Mariana Sikorskiego. Obraz czczony jest w kaplicy Matki Bożej, słynący łaskami od 1616 r., odnowiony w 1977 r. przez Bogdana Liska, w sukience z blachy trybowanej srebrnej, wykonanej w warsztacie Mikołaja Broelmanna, złotnika toruńskiego. W kruchcie świątyni znajduje się sarkofag Sługi Bożego o. Bernarda Kryszkiewicza CP (†1945).

Na terenie parafii znajduje się kościół i klasztor sióstr kapucynek. Starania o nowy klasztor dla sióstr klauzurowych podjęła u władz carskich felicjanka s. M. Bronisława Łempicka. 13 czerwca 1871 r. siostry otrzymały zezwolenie carskiego rządu na zamieszkanie w przasnyskim klasztorze. Po rozpoczęciu I wojny światowej, w styczniu 1915 r., siostry zmuszone były opuścić klasztor, ponieważ został zamieniony przez zaborcę na koszary. Osiem sióstr udało się do Pułtuska, gdzie mieszkały w tamtejszej plebanii, a w lipcu 1915 pozwolono siostrom na powrót do Przasnysza. W czasie II wojny światowej 36 przasnyskich sióstr osadzono w obozie koncentracyjnym w Działdowie. Przebywały tam od 2 kwietnia do 6 sierpnia 1941 r. Klasztor w tym czasie zamieniony został przez Niemców na więzienie, a kościół na magazyn. 25 lipca 1941 r., zmarła w obozie s. M. Teresa od Dzieciątka Jezus, która ofiarowała swe życie za wolność sióstr. Została wyniesiona do chwały ołtarzy przez św. Jana Pawła II 13 czerwca 1999 r. w Warszawie. Po zakończeniu wojny kapucynki wróciły do Przasnysza i w kolejnych latach następował systematyczny rozwój wspólnoty. Klasztor przasnyski dał początek 5 fundacjom. Kościół pw. św. Klary i św. Józefa jest murowany, zbudowany został wraz z północną częścią klasztoru w 1685 r. przez przeoryszę K. Załuską, siostrę biskupa płockiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego, który konsekrował go w 1694 r. W 1786 r. zbudowano z cegły wschodnią i południową część klasztoru. W latach 1606-1871 gospodarzami obiektu były siostry bernardynki, przybyłe do Przasnysza z Warszawy. W głównym ołtarzu kościoła czczony jest obraz Matki Bożej Pocieszenia, a w bocznym – św. Antoniego.

W latach 1985-1992 wybudowano kościół filialny pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lesznie, którą dn. 22 kwietnia 1992 r. poświęcił biskup sufragan Andrzej Suski.