Arcybiskup, troszcząc się o jej właściwy poziom z niezwykłą dbałością podejmował się w pierwszym rzędzie tworzenia właściwego prawa dla jak najbardziej owocnego funkcjonowania Seminarium św. Stanisława Kostki w Płocku, dla którego z początkiem roku szkolnego 1917/18 opublikował regulamin, który był aktualizacją reguły dla alumnów bp. Michała Nowodworskiego z dnia 6 sierpnia 1895 r. Dokument ten zatytułowany został „Reguła Alumnów w Seminarium św. Stanisława Kostki (Mniejszego i Większego) w Płocku 29 czerwca 1917 r.”.
Wydaje się, że biskupia troska o formację duchownych wypływała z osobistego przekonania, które zawarł on w liście skierowanym do duchowieństwa, w którym napisał: „Nauka i pobożność to dwa skrzydła kapłana, bo jeżeli, jak mówili starzy, nauka bez świętości czyni kapłana pysznym, to życie bez nauki czyni go bezużytecznym” (List biskupa płockiego z dnia 4 kwietnia 1922 r., MPP 17 (1922), n. 4, s. 66-67).
Zgodnie z poleceniem Arcybiskupa każdy kapłan zobowiązany był do tego, aby zgodnie z kan. 129 ówczesnego kodeksu prawa kanonicznego permanentnie nabywać nową wiedzę, a także zachowywać i uzupełniać wiedzę zdobytą wcześniej.
Biskup Płocki uzasadniał ten obowiązek duchownych w następujących słowach: „Nauka musi być ustawiczną, nawet po przyjęciu kapłaństwa, owszem przez całe życie kapłana, aby wiedza jego teologiczna (głównie dogmatyka, moralna, prawo kanoniczne, ascetyka) stała się pełną. Stąd kapłani strzec się mają zwyczaju tych, którzy zadowoleni z kursów seminaryjnych, już się obywają bez studiów naukowych, zapominając o tym, że nauka seminaryjna jest nauką sposobu uczenia się, a nie samą nauką” (List biskupa płockiego z dnia. 4 kwietnia 1922 r., MPP 17 (1922), n. 4, s. 65).
Do jakich więc szczegółowych praktyk zachęcał abp Nowowiejski kapłanów diecezji płockiej? Po pierwsze, w prawodawstwie lokalnym polecał, aby sześć razy w roku organizować konferencje dekanalne. Konferencje takie należało bardzo skrupulatnie przygotować. Dzielono je więc na część ascetyczną w kościele przed Najświętszym Sakramentem (modlitwa osobista, konferencja ascetyczna, sakrament pokuty, błogosławieństwo) i część pasterską na plebanii lub w domu Akcji Katolickiej (aktualne rozporządzenia władzy diecezjalnej, referat, koreferat, dyskusja oraz omówienie aktualnych zagadnień z życia religijnego i organizacyjnego w dekanacie, modlitwa w intencji zmarłych kapłanów). Z całego spotkania należało sporządzać protokół. Tematykę konferencji wyznaczano na cały rok z góry.
Po drugie, w statutach synodalnych z 1927 i 1938 r. ustawodawca diecezjalny zobowiązał kapłanów do tego, aby dbali o uświęcanie swojej duszy poprzez przynależność do stowarzyszenia „Unio apostolica” i „Unitas”. Szkoda, że współcześnie nie ma już chyba żadnych stowarzyszeń zrzeszających kapłanów.
Po trzecie, obowiązkiem duchownych było uczestnictwo w corocznych, trzydniowych ćwiczeniach duchowych organizowanych przez władzę diecezjalną w gmachu seminaryjnym. Obowiązek ten był obligatoryjny dla wszystkich tych kapłanów, którzy w danym roku zostali do tego wezwani przez ordynariusza diecezjalnego, pozostali natomiast mieli takie rekolekcje odprawić w wybranym przez siebie domu zakonnym, a w ostateczności również nawet na własnej plebani, o czym zobowiązani byli informować własnego dziekana.
Po czwarte, wszyscy kapłani zobowiązani byli do tego, aby w rocznicę święceń „łaskę święceń w sobie odnawiać”. W tym celu mieli oni udawać się w ten dzień do wybranego sanktuarium, gdzie powinni spędzać czas na gorliwej modlitwie do Najświętszej Maryi Panny i innych ćwiczeniach duchownych.
Obowiązkiem, szczególnie młodych duchownych, w czasie bezpośrednim po przyjęciu święceń, było uczestniczenie w kursie prawno-teologicznym, który zwieńczony miał być egzaminem przed profesorami seminaryjnymi. J. Górnicki zachęcał młodych kapłanów do tego, aby po ukończonych studiach seminaryjnych zaplanowali sobie dalszą działalność umysłową.
Proponował on kapłanom następujące działania: „[Kapłan] kupuje odpowiednie podręczniki, a później czyta je pilnie, robi wyciągi, uwagi, dzieli się swoimi spostrzeżeniami z kolegą, a nawet profesorem. Pisze całe rozprawy w danym przedmiocie, przez siebie ulubionym do studiów. Utrzymuje korespondencję w tych materiach naukowych z różnymi fachowcami. Oto w ten sposób cztery ściany będą świadkiem, jak pełne treści może być życie młodego księdza nawet na pustej wiosce. Prawda, że młody kapłan nie może być ciągle zajęty książką, gdyż są takie chwile w życiu, że czuje się potrzebę ludzkiego towarzystwa; ale i to prawda, że gdy napracujesz się umysłowo, to odpoczynek każdy jest miły, bez względu na to, w jakich okolicznościach spędzony” (Por. J. Górnicki, Proboszcz-Wikariusz. § 4. Na wikariacie, MPP 14 (1919), n. 2, s. 32-33).
Jak dziś wygląda stała formacja kapłańska w diecezji płockiej? Podczas ostatniego synodu diecezjalnego poświęcono temu zagadnieniu oddzielną instrukcję (Por. Instrukcja o stałej formacji prezbiterów, w: Gdzie jest Bóg, tam jest przyszłość. XLIII Synod Diecezji Płockiej. Prawo partykularne i program odnowy pastoralnej Kościoła Płockiego, Płock 2015, s. 524-529). Natomiast podczas trwającego w Kościele synodu o synodalności w diecezjalnej syntezie synodalnej zachęcano do tego, aby uwzględnić w niej zajęcia warsztatowe z homiletyki i kaznodziejstwa.
Z całą pewnością warto dbać o formację wiernych w Kościele. Zarówno wiernych świeckich jak i duchownych. Wychodząc naprzeciw formacji pierwszych Stowarzyszenie Rodzin Katolickich Diecezji Płockiej powołało do istnienia skromną Akademię Wiary im. bł. abp. A. J. Nowowiejskiego. Myśląc o formacji drugich trwają prace nad ważnym sympozjum Koła Naukowego WSD w Płocku wraz z warsztatami dla spowiedników. Chcący znajdą dla siebie odrobinę tej przestrzeni, która pozwoli im ustrzec się zarówno od pychy jak i bezużyteczności.
