Jeżeli się do kogoś tęskni, on już jest

O takiej nadziei zawsze przypomina mi widok drogi we mgle, na której przecież się nie  zatrzymuję, choć  ona tylko do pewnego stopnia oświetlona jest  krótkimi zresztą światłami samochodu. Co mi  pomaga – poza światłami  -  podczas jazdy we mgle?   Mocna przekonanie, że  mgła  zaraz opadnie oraz wszystkie te  znaki na szosie, które  ułatwiają orientację.

Te  trzy elementy – że  się nie zatrzymuję, mam dobre światła i wiara, że   mgła opadnie – razem  potraktowane  sprawiają, ze nadzieja nie staje się  matką głupich, nie jest utopią, ułudą, namiastką życia.  I to nie tylko podczas  jazdy samochodem. Podczas „przejażdżki  życiowej”,  jeszcze  ważniejsze staje się dotarcie do tej nadziei, która jest potężną  siłą życia indywidualnego,  społecznego i cywilizacyjnego.

I to świeckie pragnienie nadziei  podtrzymują – jak mogą – psychologowie,    specjaliści od optymizmu  społecznego i  pozytywnego myślenia, wierzący w postęp i nowoczesność współcześni utopiści.  Z uporem godnym lepszej sprawy „wiarę  religijną”  zastępują  „wiarą  rozumową”, „prawdę  o tamtym świecie prawdą o tym świecie;  krytyka nieba  przyjmuje tu postać  krytyki ziemi,  a krytyka teologii  przemienia się  w  krytykę polityki”. Wszystko konsekwentnie utrzymane jest w perspektywie materialistycznej, ekonomicznej i psychologicznej. Nic  więc  dziwnego, że  poza nią nie  wychodzą porady psychologów na temat nadziei. 

Są one  na ogół mieszanką wypracowanych przez doświadczenie ludzkie  porad moralnych oraz  wielu zaklęć. W znanym miesięczniku popularyzującym psychologię,   znalazłem przed Bożym Narodzeniem  następujące  wskazówki dla złaknionych  nadziei:  zaczynaj od małych kroków, nie  czekaj bezczynnie na cud,  wychodź do innych, ciesz  się  z prostych rzeczy, liczą się  tylko wiedza i fakty, dlatego  co nas nie zabije, to nas  wzmocni. Znany filozof  dodaje kilka uwag na temat  ascezy, poszukiwania sensu, cnoty.

W tym kontekście czytam przemówienie  noblowskie O. Tokarczuk, gdzie  bardziej od   wątku o czułym narratorze poruszyła mnie opowieść o starym zdjęciu, na którym mama   Noblistki. siedzi smutna, zamyślona jakby nieobecna  przed   starym radioodbiornikiem. Kiedy potem Olga Tokarczuk  pytała  mamę  o ten smutek,  słyszała, że  wynikał on z tęsknoty za  nieurodzoną  jeszcze córką.. Najciekawsze  jest jednak dalej:

„Jak możesz do mnie tęsknić, skoro mnie jeszcze nie ma? – pytałam. Wiedziałam już, że tęskni się za kimś, kogo się utraciło,  że tęsknota jest efektem straty. – Ale może też być odwrotnie – odpowiadała. – Jeżeli się do kogoś tęskni, on już jest”. Ten  dialog nie tylko utkwił  w pamięci Tokarczuk, ale  stał się źródłem siły  na całe życie. Jak  twierdzi, „wyniósł jej  istnienie  poza  zwyczajną materialność, umieścił  poza czasem i prawami przyrody”. Zrozumiała  wówczas, że  „jest jej więcej, niż  sobie  wyobrażała (…). I nawet jeśli powiem: - < jestem nieobecna>, to  i tak na pierwszym miejscu znajduje się: <Jestem> najważniejsze i najdziwniejsze słowo świata”.