Wielki Piątek

Zgodnie z tradycyjną chronologią, kwestionowaną przez niektórych egzegetów,

lecz przyjętą przez liturgię, Wielki piątek zawiera w sobie następujące elementy: stawienie Jezusa przed Piłatem i skazanie na śmierć, biczowanie i cierniem ukoronowanie, dźwiganie krzyża i ukrzyżowanie (ok. południa), śmierć na krzyżu (ok. godz.15), zdjęcie z krzyża i pochowanie w grobie. Te dramatyczne i poruszające do głębi wydarzenia były celebrowane w odimiennej formie w liturgiach Wschodu i Zachodu. Obrastały również wieloma zwyczajami w pobożności ludowej.

Z dziejów obrzędów

W Jerozolimie, zgodnie z danymi Ewangelii o męce Chrystusa i ukrzyżowaniu, obchodzono ten dzień, jak świadczy Egeria (IV w.) niemalże godzina po godzinie, wydarzenie po wydarzeniu. Natomiast w Rzymie, pierwsze zapisy o celebracji tego misterium pochodzą z VII wieku i ukazują dwie formy liturgii Wielkiego Piątku: papieską, bardzo powściągliwą, z czytaniem Pasji według św. Jana i długą modlitwą wiernych; oraz celebrowaną w parafiach, gdzie celebrację rozpoczynano ustawieniem krzyża na ołtarzu i następującą po tej czynności liturgię słowa z czytaniem Pasji również w zapisie św. Jana; następnie diakoni  przynosili z zakrystii konsekrowane podczas liturgii Wielkiego Czwartku postaci eucharystyczne; po odmówieniu „Ojcze nasz”, wierni całowali krzyż i przyjmowali Komunię świętą (Sakramentarz Gelazjański)). 

W wiekach średnich, w krajach francusko-języcznych, zazwyczaj dominowała forma celebracji parafialnej, będąc bardziej urozmaiconą, odpowiadającą mentalności wiernych i ich możliwością uczestniczenia. Czytano więc Pasję według św. Jana, odmawiano modlitwę powszechną, adorowano krzyż i przyjmowano Komunię św. pod dwiema postaciami. W XIII wieku, ze względu na podkreślanie obowiązku komunii wielkanocnej (Sob. Later. I), wierni zaprzestali komunikować w Wielki Piątek, przekładając komunie na Mszę zmartwychwstania. Jedynie kapłan spożywał hostię konsekrowaną poprzedniego dnia. 

W XVI wieku liturgia Wielkiego Piątku, która dotąd była sprawowana w godzinach popołudniowych, została przeniesiona na godziny ranne. Uczestniczyli w niej jedynie duchowni. Wierni przychodzili raczej na Drogę Krzyżową odprawianą o godzinie 15, w godzinie śmierci Chrystusa Pana. 

Reforma Wielkiego Tygodnia rozpoczęta od 1955 r., została dopełniona przez Sobór Watykański II, który otworzył znowu przed wiernymi możliwość uczestniczenia w obrzędach dnia śmierci Jezusa przenosząc celebrację na późne popołudnie. Składają się na nią: modlitwa wstępna i liturgia słowa rozpoczynana proroctwem Izajasza a kończąca się opisem Męki Pańskiej z Ewangelii św. Jana. Po niej następuje modlitwa powszechna obejmująca wszystkich ludzi i cały świat. Posługujemy się w niej tekstem sięgającym starożytności chrześcijańskiej. Następuje uroczysta adoracja krzyża, w formie która pozwala każdemu wiernemu na zbliżenie się i ucałowanie krzyża. Łacińskie słowo „adoratio” oznacza zbliżenie do ust (ad – os) lub pocałunek. Uczczeniu krzyża towarzyszy śpiew pieśni „Ludu, mój ludu cóżem ci uczynił” i pieśni o krzyżu.

Po adoracji i odmówieniu (śpiewie) Modlitwy Pańskiej udzielana jest Komunia święta, po zakończeniu której przenosi się Najświętszy Sakrament do Grobu Pańskiego. Obrzędy liturgii Wielkiego Piątku pozwalają wiernym zjednoczyć się z podjętą z miłości zbawczą męką Pana i w jej świetle spojrzeć na misterium zbawienia dokonane przez mękę, śmierć i zmartwychwstanie Zbawiciela oraz na nasze własne życie, jak wskazuje modlitwa przed Najświętszym Sakramentem w Grobie Pańskim: „Panie Jezu Chryste, nasza zmartwychwstanie i życie, podźwignij nas z grobu grzechów, nawiedź i napełnij mocą duchową. Spraw, abyśmy ugruntowani w wierze, nadziei i miłości mogli pojąć ze wszystkimi świętymi, jak wielka jest Twoja miłość. Tak bardzo nas umiłowałeś, że dla nas poniosłeś śmierć na krzyżu, aby żaden człowiek, który wierzy w Ciebie, nie zginął, ale miał życie wieczne”.