Pięćdziesiątnica. Celebracja Pięćdziesiątnicy w historii
Zarówno na Zachodzie (św. Augustyna i św. Leon Wielki), a na Wschodzie przez św. Grzegorza z Nysy i św. Jana Chryzostoma, Pięćdziesiątnica jest określana jako zesłanie Ducha Świętego na Apostołów i misyjne wkroczenie Kościoła w świat.
Ponieważ jednak jest ona wspomnieniem konkretnego wydarzenia, święto Pięćdziesiątnicy staje sie, pod koniec IV wieku, przynajmniej na Zachodzie, rodzajem powtórzenia uroczystości paschalnej przez celebrację inicjacji chrześcijańskiej dla tych, którzy nie mogli być ochrzczeni w świętą noc Wigilii Paschalnej. Tak było w Rzymie, jak świadczy o tym św. Leon Wielki zarówno w swoim nauczaniu, jak i w liście skierowanym do biskupów Sycylii. Z tego powodu do Pięćdziesiątnicy dodano nocne czuwanie wzorowane na Wigilii paschalnej. W VI wieku dołączono do niej post przygotowawczy w sobotę, co było przeciwstawieniem do świątecznej koncepcji pierwotnej Pięćdziesiątnicy. W wielu Kościołach, wierni zgodnie ze starym zwyczajem, przez długi czas unikali zachowywania tego postu.
Inną konsekwencją chrzcielnego charakteru celebracji Pięćdziesiątnicy było dodanie do święta oktawy ze względu na katechezy mistagogiczne neofitów. Poświadczenie tego znajdujemy w listach (dokumentach) rzymskich z początku VII wieku. Lecz ta świąteczna oktawa zbiegała się (przystawała) z tygodniem podjęcia postu przerwanego od Wielkanocy, post czwartego miesiąca (czerwiec), i uzgodnienie było trudne. Wprowadzenie w Galii trzech dni pokuty lub dni krzyżowych przed Wniebowstąpieniem (koniec V wieku), w oczekiwaniu ich zaadoptowania w liturgii rzymskiej (początek IX wieku) miało dokończyć przerwaną jedność pięćdziesięciu dni radości, podczas których się nie pości i modli na stojąco.
Celebracja uroczystości Pięćdziesiątnicy
Niedziela Pięćdziesiątnicy ma dwie msze: z wigilii (sobota wieczór) i z dnia.
W pierwszej mszy można dokonać wyboru między czterema czytaniami ze Starego Testamentu. One się uzupełniają, a ich zestaw wspiera poznanie rozmaitych aspektów misterium zstąpienia Ducha Świętego na Apostołów w dniu Pięćdziesiątnicy. Czytanie ukazuje Kościół jako przeciwstawienia wieży Babel, symbolizującej rozejście się ludzi (czyt. 1); Pięćdziesiątnica i święto promulgacji nowego Prawa, wpisanego przez Ducha Świętego w serca ludzi (czyt. 2); dar Ducha sprawia, że podnosi się ze śmierci nowy lud Boży (czyt. 3); w końcu proroctwo Joela jest tekstem do którego odnosi się św. Piotr, gdy przemawia do ludzi w dniu Pięćdziesiątnicy (czyt. 4).
Na początku mszy z dnia mówi się o wydarzeniu. Podczas gdy teksty Ewangelii lub z Apostoła czytane podczas obu mszy, przypominają obietnicę Jezusa o posłaniu Ducha Świętego, jak i Jego działaniu w społeczności chrześcijan i w każdym z nich. Modlitwy wspominają całe wydarzenie we właściwej im formie modlitewnej.
