Niedziela Miłosierdzia Bożego

II Niedziela Wielkanocna, zwana niegdyś Niedzielą Białą, Niedzielą Przewodnią, Niedzielą Tomasza, czy też Niedzielą  Quasimodo, obecnie znowu zmieniła nazwę w związku z wyznaczeniem na ten dzień przez Jana Pawła II obchodu ku czci Miłosierdzia Bożego. 

Liturgiczne święto Bożego Miłosierdzia zostało ustanowione przez polskiego Papieża w związku z wielkim Jubileuszem Trzeciego Tysiąclecia, w następstwie kanonizacji św. Faustyny Kowalskiej (2000) i przed zawierzeniem świata Bożemu Miłosierdziu (Bazylika w Łagiewnikach. 17 VIII 2002). Jest ono zdecydowanym przeciwstawieniem totalitaryzmom: komunistycznemu i nazistowskiemu. Pisze o tym Jan Paweł II w książce „Pamięć i tożsamość”: „Jedyną prawdą zdolną zrównoważyć zło tych ideologii jest fakt, że Bóg jest miłosierny”.

To zakotwiczenie historyczne właściwe wielu innym obchodom liturgicznym (np. obchodowi ku czci Matki Bożej Różańcowej) nie przeważyło w myśli Jana Pawła II nad zakotwiczeniem teologicznym, specyficznie paschalnym, w ustanowieniu obchodu ku czci Bożego Miłosierdzia w II Niedzielę Wielkanocną. Dla Jana Pawła II objawienie miłosierdzia Bożego i pragnienie, by było ono czczone w tym właśnie dniu, wiązało się ściśle z tajemnicą miłosierdzia proklamowaną we wszystkich tekstach II Niedzieli, a szczególnie w Ewangelii. Miłosierdzie – to był klucz wszystkie je jednoczący. 

Lekcjonarz zreformowany w 1969 r., zachował w cyklu trzyletnim na tę niedzielę ewangelię o ukazaniu się Zmartwychwstałego Pana Tomaszowi „po ośmiu dniach, kiedy uczniowie Jego byli znowu wewnątrz domu i Tomasz z nimi”. Śpiew na Komunię podchwytuje słowa Chrystusa skierowane do apostoła: „Wyciągnij swoją rękę i rozpoznaj miejsce gwoździ, i nie bądź niedowiarkiem, lecz wierzącym. Alleluja”.  Tzw. „Niedziela Tomasza” objawia także Miłosierdzie Pana, podkreślane niegdyś w obchodzie ku czci Najświętszego Serca Pana Jezusa. Tematycznie ten wątek jest bardzo bliski wymiarowi paschalnemu.

Słowa, w jakich Faustyna zapisuje w „Dzienniczku” polecenie Jezusa dotyczące ustanowienia  święta Bożego Miłosierdzia, podkreśla wyraźnie jego paschalny wymiar:

„W pewnej chwili usłyszałam te słowa: Córko Moja, mów światu całemu o niepojętym miłosierdziu Moim. Pragnę, aby święto Miłosierdzia, było ucieczką i schronieniem dla wszystkich dusz, a szczególnie dla biednych grzeszników. W tym dniu otwarte są wnętrzności miłosierdzia Mego, wylewam całe morze łask na dusze, które zbliżą się do źródła miłosierdzia Mojego. Która dusza przystąpi do spowiedzi i Komunii świętej, dostąpi zupełnego odpuszczenia win i kar. W tym dniu otwarte są  wszystkie upusty Boże, przez które płyną łaski; niech nie lęka się zbliżyć do Mnie żadna dusza, chociażby grzechy jej były jako szkarłat. Miłosierdzie Moje jest tak wielkie, że przez całą wieczność nie zgłębi go żaden umysł, ani ludzki, ani anielski. Wszystko, co istnieje, wyszło z wnętrzności miłosierdzia Mego. Każda dusza w stosunku do Mnie rozważać będzie przez wieczność całą miłość i miłosierdzie Moje. Święto Miłosierdzia wyszło z wnętrzności Moich, pragnę, aby uroczyście obchodzone było w pierwszą niedzielę po Wielkanocy. Nie zazna ludzkość spokoju, dopokąd nie zwróci się do źródła miłosierdzia Mojego” (nr 699).

Druga Niedziela Paschy, zamykająca Oktawę Wielkanocy, jest jednocześnie tą, podczas której, zgodnie z najstarszą tradycją, ochrzczeni, bierzmowani i ci, którzy uczestniczyli już w Eucharystii podczas Wigilii Paschalnej, składali białe szaty.  Byli już składową częścią wspólnoty ochrzczonych. Jedna ze starodawnych antyfon na wejście jest jej wspomnieniem: „Jako dopiero narodzone niemowlęta, alleluja, lecz pełne rozwagi, duchowego bez fałszu mleka pragniecie, alleluja, alleluja”.

To w intencji nowo ochrzczonych, lecz szerzej także w intencji wszystkich wiernych, niedzielna kolekta zawiera następujące słowa: „Boże zawsze miłosierny, Ty przez doroczną uroczystość wielkanocną umacniasz wiarę Twojego ludu, pomnóż łaskę, której udzieliłeś, abyśmy wszyscy pojęli, jak wielki jest chrzest, przez który zostaliśmy ochrzczeni, jak potężny jest Duch, przez którego zostaliśmy odrodzeni, i jak cenna jest Krew, przez którą zostaliśmy odkupieni”. 

W formularzu wielkanocnym,  akcent wyraźnie pada na sakramentalne wymiary Paschy. W ten sam sposób, antyfona na wejście i modlitwa II Niedzieli przypominają, że w codziennym życiu chrześcijan objawienie miłosierdzia, które otrzymał Tomasz w poranek ósmego dnia, jest nam dzisiaj dostępne w sakramentach.

Parafrazując więc nieco słowa św. Leona Wielkiego (V w.) można powiedzieć, że to, co było widzialne w osobie Jezusa Chrystusa, przeszło w sakramenty, przede wszystkim te, które dają życie neofitom, ale także w sakramenty pojednania i pokuty, których nie można zrozumieć bez powiązania z chrztem.