Czterdziestnica Wielkiego Postu
Okres, który dziś się rozpoczyna, zwany Wielkim Postem, trwa 40 dni. Liczby tej dni nie można rozumieć w znaczeniu matematycznym, lecz symbolicznym. „Czterdzieści” (greckie tesserakonta), w starożytności było liczbą umowną, oznaczającą czas potrzebny do osiągnięcia życiowej dojrzałości. W Starym Testamencie ta liczba oznacza również dość długi okres wstępowania w związki małżeńskie (Rdz 25,20), czas trwania jednego pokolenia (Wj 16,35) , ale także czas pokuty, postu, modlitwy albo kary. Wody potopu padały czterdzieści dni i czterdzieści nocy (Rdz 7,4). Aby otrzymać tablice przykazań, Mojżesz wstąpił na górę Synaj i przebywał tam „przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy” bez jedzenia i picia (Wj 24,18). Wędrówka Izraelitów przez pustynię trwała czterdzieści lat (Lb 14,34). Po każdym wyzwoleniu dokonanym przez sędziów, pokój w Izraelu trwał czterdzieści lat (Sdz 3,11.30; 5,31). Czterdzieści dni Goliat nękał Izraelitów, aż do zwycięskiej z nim walki Dawida. Tyleż lat trwało także panowanie Dawida nad Izraelem (2 Sm 5,4). Gdy prorok Eliasz osłabł na pustyni, anioł przyniósł mu chleb i wodę, mocą których szedł prorok czterdzieści dni i czterdzieści nocy, aż do Bożej góry Horeb (3 Krl 19,8). Niniwa, wstrząśnięta przepowiadaniem proroka Jonasza, pokutowała przez czterdzieści dni i dzięki temu uniknęła Bożej kary (Jon 3).
Czterdziestodniowa wędrówka Eliasza i czterdziestodniowy post Jezusa, są zatem symbolicznym nawiązaniem do czterdziestu lat pobytu Izraela na pustyni. W Nowym Testamencie liczba „czterdzieści” jest liczbą zaokrągloną (Dz 4,22), albo wyrażeniem o znaczeniu archetypicznym: lata pobytu Narodu Wybranego na pustyni, okres życia Mojżesza (Dz 7,23), czas trwania postu Jezusa (Mt 4,2; Mk 1,13; Łk 4,2); wreszcie wyrażeniem określającym czas trwania chrystofanii Zmartwychwstałego.
Czterdziestoletnia wędrówka narodu wybranego do Ziemi Obiecanej jest czasem, w którym z ludzi narodzonych w niewoli i do niej przywykłych, powstał nowy, wolny lud. Na pustyni narodziło się nowe pokolenie, które z jednej strony doświadczało potęgi Boga – Zbawcy, a z drugiej nauczyło się współpracować z Najwyższym, ufać Mu i zwyciężać w oparciu o Jego moc. Stare pokolenie pamiętające niewolę egipską i pozostające pod jej nawykami, przywykłe do bałwochwalstwa, odchodziło: „Zaprawdę, w ten sposób postąpię z tą zgrają, która się zebrała przeciw Mnie, na pustyni zniszczeją i tutaj pomrą” (Lb 14,34-35).
Do Ziemi Obiecanej wszedł naród wolnych ludzi, trwający w przymierzu z Odwiecznym, ufający Jego opiece i mocy. Zachowanie Przymierza gwarantowało im wolność i niezawisłość, bo podlegali tylko Bogu.
Jako pierwowzór chrześcijańskiej, czterdziestodniowej pokuty służy także obraz potopu, którego zadaniem było oczyszczenie ziemi od zepsucia. Potop trwał czterdzieści dni i tyleż nocy (Rdz 7,4).
Bezpośrednim jednak wzorem dla ustalenia czterdziestodniowego postu, stał się post Chrystusa na pustyni. Podobnie jak po dniach postu i kuszenia Jezusa, „aniołowie przystąpili i usługiwali Mu” (Mt 4,11), tak i chrześcijan oczekuje pociecha po okresie próby.
