Wielki Piątek
Zgodnie z tradycyjną chronologią, kwestionowaną przez niektórych egzegetów,
lecz przyjętą przez liturgię, Wielki piątek zawiera w sobie następujące elementy: stawienie Jezusa przed Piłatem i skazanie na śmierć, biczowanie i cierniem ukoronowanie, dźwiganie krzyża i ukrzyżowanie (ok. południa), śmierć na krzyżu (ok. godz.15), zdjęcie z krzyża i pochowanie w grobie. Te dramatyczne i poruszające do głębi wydarzenia były celebrowane w odimiennej formie w liturgiach Wschodu i Zachodu. Obrastały również wieloma zwyczajami w pobożności ludowej.
Z dziejów obrzędów
W Jerozolimie, zgodnie z danymi Ewangelii o męce Chrystusa i ukrzyżowaniu, obchodzono ten dzień, jak świadczy Egeria (IV w.) niemalże godzina po godzinie, wydarzenie po wydarzeniu. Natomiast w Rzymie, pierwsze zapisy o celebracji tego misterium pochodzą z VII wieku i ukazują dwie formy liturgii Wielkiego Piątku: papieską, bardzo powściągliwą, z czytaniem Pasji według św. Jana i długą modlitwą wiernych; oraz celebrowaną w parafiach, gdzie celebrację rozpoczynano ustawieniem krzyża na ołtarzu i następującą po tej czynności liturgię słowa z czytaniem Pasji również w zapisie św. Jana; następnie diakoni przynosili z zakrystii konsekrowane podczas liturgii Wielkiego Czwartku postaci eucharystyczne; po odmówieniu „Ojcze nasz”, wierni całowali krzyż i przyjmowali Komunię świętą (Sakramentarz Gelazjański)).
W wiekach średnich, w krajach francusko-języcznych, zazwyczaj dominowała forma celebracji parafialnej, będąc bardziej urozmaiconą, odpowiadającą mentalności wiernych i ich możliwością uczestniczenia. Czytano więc Pasję według św. Jana, odmawiano modlitwę powszechną, adorowano krzyż i przyjmowano Komunię św. pod dwiema postaciami. W XIII wieku, ze względu na podkreślanie obowiązku komunii wielkanocnej (Sob. Later. I), wierni zaprzestali komunikować w Wielki Piątek, przekładając komunie na Mszę zmartwychwstania. Jedynie kapłan spożywał hostię konsekrowaną poprzedniego dnia.
W XVI wieku liturgia Wielkiego Piątku, która dotąd była sprawowana w godzinach popołudniowych, została przeniesiona na godziny ranne. Uczestniczyli w niej jedynie duchowni. Wierni przychodzili raczej na Drogę Krzyżową odprawianą o godzinie 15, w godzinie śmierci Chrystusa Pana.
Reforma Wielkiego Tygodnia rozpoczęta od 1955 r., została dopełniona przez Sobór Watykański II, który otworzył znowu przed wiernymi możliwość uczestniczenia w obrzędach dnia śmierci Jezusa przenosząc celebrację na późne popołudnie. Składają się na nią: modlitwa wstępna i liturgia słowa rozpoczynana proroctwem Izajasza a kończąca się opisem Męki Pańskiej z Ewangelii św. Jana. Po niej następuje modlitwa powszechna obejmująca wszystkich ludzi i cały świat. Posługujemy się w niej tekstem sięgającym starożytności chrześcijańskiej. Następuje uroczysta adoracja krzyża, w formie która pozwala każdemu wiernemu na zbliżenie się i ucałowanie krzyża. Łacińskie słowo „adoratio” oznacza zbliżenie do ust (ad – os) lub pocałunek. Uczczeniu krzyża towarzyszy śpiew pieśni „Ludu, mój ludu cóżem ci uczynił” i pieśni o krzyżu.
Po adoracji i odmówieniu (śpiewie) Modlitwy Pańskiej udzielana jest Komunia święta, po zakończeniu której przenosi się Najświętszy Sakrament do Grobu Pańskiego. Obrzędy liturgii Wielkiego Piątku pozwalają wiernym zjednoczyć się z podjętą z miłości zbawczą męką Pana i w jej świetle spojrzeć na misterium zbawienia dokonane przez mękę, śmierć i zmartwychwstanie Zbawiciela oraz na nasze własne życie, jak wskazuje modlitwa przed Najświętszym Sakramentem w Grobie Pańskim: „Panie Jezu Chryste, nasza zmartwychwstanie i życie, podźwignij nas z grobu grzechów, nawiedź i napełnij mocą duchową. Spraw, abyśmy ugruntowani w wierze, nadziei i miłości mogli pojąć ze wszystkimi świętymi, jak wielka jest Twoja miłość. Tak bardzo nas umiłowałeś, że dla nas poniosłeś śmierć na krzyżu, aby żaden człowiek, który wierzy w Ciebie, nie zginął, ale miał życie wieczne”.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 Dekretu ogólnego w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych w Kościele katolickim wydanym przez Konferencję Episkopatu Polski w dniu 13 marca 2018 r. (dalej: Dekret) informuję, że:
- Administratorem Pani/Pana danych osobowych jest Diecezja Płocka z siedzibą przy ul. Tumskiej 3 w Płocku, reprezentowana przez Biskupa Płockiego;
- Inspektor ochrony danych w Diecezji Płockiej, tel. 24 262 26 40, e-mail: inspektor@diecezjaplocka.pl;
- Pani/Pana dane osobowe przetwarzane będą w celu zapewnienia bezpieczeństwa usług, celu informacyjnym oraz pomiarów statystycznych;
- Przetwarzanie danych jest niezbędne do celów wynikających z prawnie uzasadnionych interesów realizowanych przez administratora lub przez stronę trzecią, z wyjątkiem sytuacji, w których nadrzędny charakter wobec tych interesów mają interesy lub podstawowe prawa i wolności osoby, której dane dotyczą, wymagające ochrony danych osobowych, w szczególności, gdy osoba, której dane dotyczą, jest dzieckiem;
- Odbiorcą Pani/Pana danych osobowych jest Diecezja Płocka oraz Redaktor Strony.
- Pani/Pana dane osobowe nie będą przekazywane do publicznej kościelnej osoby prawnej mającej siedzibę poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- Pani/Pana dane osobowe z uwagi na nasz uzasadniony interes będziemy przetwarzać do czasu ewentualnego zgłoszenia przez Pana/Panią skutecznego sprzeciwu;
- Posiada Pani/Pan prawo dostępu do treści swoich danych oraz prawo ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania zgodnie z Dekretem;
- Ma Pani/Pan prawo wniesienia skargi do Kościelnego Inspektora Ochrony Danych (adres: Skwer kard. Stefana Wyszyńskiego 6, 01-015 Warszawa, e-mail: kiod@episkopat.pl), gdy uzna Pani/Pan, iż przetwarzanie danych osobowych Pani/Pana dotyczących narusza przepisy Dekretu;
- Przetwarzanie odbywa się w sposób zautomatyzowany, ale dane nie będą profilowane.