Wystawa „Soldau - utajony ośrodek zagłady. Niemieckie obozy w Działdowie w latach II wojny światowej” pokazuje dzieje zapomnianego miejsca kaźni, jakim były niemieckie obozy w Działdowie (niem. Soldau) – mieście na dawnym pograniczu Prus i polskiego Mazowsza. Konzentrationslager Soldau powstał na przełomie lat 1939 i 1940. Zajmował około 8 ha powierzchni, do roku 1945 przewinęło się przez niego około 30 tys. ludzi.
Obóz (w czasie funkcjonowania Niemcy zmieniali jego charakter, stąd w tytule wystawy pojawia się liczba mnoga „obozy”) powstał w celu planowej eksterminacji polskiej elity narodowej. Więziono w nim m.in. polskich działaczy społecznych, przedstawicieli inteligencji, ziemiaństwa i duchowieństwa. Połowa więźniów nie przeżyła, na skutek wyniszczających warunków życia w obozie, epidemii tyfusu, tortur i masowych rozstrzeliwań. Ofiary grzebano na terenie obozu oraz w okolicznych miejscowościach i lasach. Po wojnie dokonano tylko częściowych ekshumacji szczątków.
Wśród ofiar obozu było m.in. 88 duchownych, w tym biskup płocki bł. abp Antoni Julian Nowowiejski i biskup pomocniczy tej diecezji bł. bp. Leon Wetmański. Zostali oni aresztowani przez Niemców w 1940 r. Najpierw od 28 lutego 1940 r. do 6 marca 1941 r. byli internowani w Słupnie koło Płocka, następnie więzieni w piwnicy budynku obecnego ratusza w Płocku, a później przewiezieni do Działdowa.
Abp Nowowiejski zmarł śmiercią męczeńską prawdopodobnie 28 maja 1941 r., mając 83 lata, 60 lat kapłaństwa i 33 lata biskupstwa. Do dziś nie ustalono miejsca jego spoczynku. Bp Wetmański zginął prawdopodobnie 10 października 1941 r. Dnia 13 czerwca 1999 r. w Warszawie papież Jan Paweł II ogłosił obu biskupów Kościoła płockiego błogosławionymi, a abp. Nowowiejskiego postawił na czele 108 beatyfikowanych męczenników II wojny światowej.
W Działdowie jedną z ulic na część pomordowanych więźniów w obozie koncentracyjnym KL Soldau nazwano ulicą Męczenników. Od czerwca 2010 r. patronami miasta (obok św. Katarzyny Aleksandryjskiej) są także płoccy biskupi męczennicy.
Ekspozycja „Soldau - utajony ośrodek zagłady. Niemieckie obozy w Działdowie w latach II wojny światowej” składa się z 36 plansz. Przedstawia zdjęcia, dokumenty i relacje świadków, które pochodzą ze zbiorów IPN, Fundacji Fort III Pomiechówek, Narodowego Archiwum Cyfrowego oraz archiwów prywatnych.
Wystawa pochodzi ze zbiorów Muzeum Pogranicza w Działdowie. Można ją zwiedzać w Muzeum Historycznym w Przasnyszu do 31 marca 2020 r.
